Trước tác động của Tố Hữu và bộ máy, tâm lý nghề nghiệp ở nhà
văn thời nay đã thay đổi
Vương Trí Nhàn
Những bài lý luận mà Tố Hữu viết hay giảng ở các hội nghị
văn nghệ thường dài dòng và nhạt nhẽo.
Nhưng với các tư tưởng văn nghệ hết sức đơn giản súc tích
của mình, ông lại có sự tận tâm đáng kính phục, nhờ thế đã đạt được hiệu quả
mong muốn.
Nói cho đúng thì đó không phải là những tư tưởng mà chỉ
là những định hướng tâm lý, những phương cách ông áp dụng trong chỉ đạo, để nắm
phần hồn của giới văn nghệ.
Như chúng tôi đã trình bày trong bài Công việc viết văn
nhìn dưới góc độ nghề nghiệp, có thể tạm tóm tắt cái cách Tố Hữu đã làm ở đây
là:
– Giải phóng người viết khỏi các quan niệm cũ. Không coi
viết văn là chuyện nghề nghiệp nghiêm chỉnh. Kích động phần bản năng vốn có của
mỗi người, hướng tất cả nghị lực vào việc rút ruột bản thân, mài mãi cái phần
năng khiếu ra để tồn tại.
Từ chỗ hữu chiêu, nghề văn giờ đây trở thành một thứ vô
chiêu.
– Luôn luôn thổi vào tai nhà văn niềm tự tin và bất cần.
Không cần văn hóa sách vở, không cần bản lĩnh trí thức, chỉ cần là người chiến
sĩ có tinh thần phục vụ, tuân thủ sự lãnh đạo của trên, làm theo những bài bản
tối thiểu là đủ.
– Sau khi biến
người viết văn thành một thứ cán bộ làm theo chỉ thị mệnh lệnh, đẩy họ vào con đường
quan liêu hóa, tranh giành quyền chức giải thưởng. Ban phát cho họ đủ thứ vinh
quang hão huyền, để họ mê mẩn đi theo con đường đã được dắt dẫn.
Điều này tác động vào toàn bộ giới viết văn, nhất là lớp
người mới bắt đầu cầm bút.
Riêng đối với lớp người đã có sự định hình từ trước 1945,
tức văn nghệ tiền chiến, thì cách làm của Tố Hữu tinh vi và sâu sắc hơn.
.jpg)
